Böcekçil bitkiler

     HEM OTOTROF HEM HETEROTROF      BİTKİLER (BÖCEKÇİL BİTKİLER )

• Çoğu sıcak memleketlerde olmak üzere 500′e yakın türü bulunan bir bitki grubu.
• Fotosentezle besin ürettikleri için ototrofturlar . (Işık enerjisini kullanarak glikoz  sentezlerler. )
• Ancak yaşadıkları topraklarda yeterli azot olmadığı için (azotça fakir topraklar) bu ihtiyaçlarını böcek yiyerek karşılarlar. Böcek yedikleri için de heterotrofturlar.
•   Böcek yeme olayında yakaladıkları böcekleri dışarıya saldıkları enzimleriyle proteinleri sindirir, sonra amino asitlerini  hücre içine alırlar. (Hücre dışı sindirim)
• Böcekçil bitkilerde hücre içi sindirim de görülür.
• Hücre içine aldıkları aminoasitleri kullanarak kendilerine gerekli olan proteinlerin sentezlenmesini sağlarlar.
• Dış ortamdaki aminoasitleri hücre içine difüzyon ve aktif taşıma olayları ile alırlar.
• Böcekçil bitkiler nişastayı ve gliserolü fotosentez ürününden (glikozdan)  sentezleyebilir .Ama aminoasitleri  böcek yiyerek elde ederler.

Bu nedenle dahiane böcek yakalama yöntemleri geliştirmişlerdir. Bu metotlar genelde aktif kapan ve pasif kapan olarak ikiye ayrılır.

1)AKTİF KAPAN

Bunlarda hızlı bir bitkisel devinim, avlanma işlemini tamamlar.İki gruba ayrılır.

A) Örtülen Kapanlılar

Ortalarından bir kaburga ile eş  şekilde ikiye ayrılmış yapraklılardır. İkiye açılan kapan avın üzerine kapanır. Batı yarım kürede buna örnek bir tür vardır: Dionaea muscipula (Venüs’ün sinek tuzağı).Aktif kapana en iyi örnek Venüs Sinek Kapanı’ dır . (Dionaea  muscipula). Bu bitkinin kapan şeklinde yaprağı içine bir böcek girdiği zaman, kapan aniden kapanarak içindeki böceği hazmetmeye başlar. Böcek bir hafta içinde tamamen sindirilerek bitkinin besin ihtiyacı karşılanır. Böceğin bitkinin kapanına  cezbedilmesi için bitki aromalı bir nektar salgılar. Bu nektara kanan böcekler kapanın içine girdiklerinde kapan saniyenin otuzda biri bir hızla kapanarak böceği hapseder. Daha sonra bitki böceği hazmetmeye başlar ve bir hafta sonra geride böceğin sadece artıkları kalır.

                             

B) Kapı-Kapanlılar

Bunlar su bitkileridir, Utricularia (kese otu) türün bir örneğidir. Kapan kısmı şişkince, top gibi olup, tepesinde, açılan küçük bir kapağı vardır. Ağız kenarındaki kıllar su ile birlikte av’ ı içeri alır, üzerine kapak kapanır, öğütülür.

                   

 

2)PASİF KAPAN

Bunlarda bitkisel devinim avlanmanın bir parçası olmaz . Bu gruba giren bitki gruplarına Sarracenia, Drosera, Nepenthes, Heliamphora, Pinguicula ve Drosaphyllum örnek gösterilebilir. Pasif kapanların iki ana türü mevcuttur.

A) Sinek Kâğıdı ve Yapışkan Kapanlar

 

Bunların en ilginçlerinden biri eski sinek kağıtları gibi yapraklarında yapışkan bir sıvı üreten bitkilerdir. Bu bitkilerin yaprakları şekerli ve yapışkan damlacıklar üretirler. Bu damlacıkları yemek için konan böcek yaprağa yapışır ve kurtulamaz. Daha sonra yaprak böceğin etrafını sararak böceği hazmeder. Bu tür bitkilere en iyi örnek Drosera’ lardır. Drosera yaprakları avını sararak hazmettiği için hem aktif hem de pasif kapan özelliklerine sahiptir.

 

                                  
      Drosera    

                     

 

2.Yaprak ayalarıyla böcek yakalayanlar:  

 

Başlıca örneği sinekkapan dır. Kuzey Amerika’nın doğu bölgelerinde bulunur. Geniş yaprak saplarının uçlarında iki parçalı birer aya vardır. Yaprak serbestken okunmak üzere açılmış bir kitabı andırır. Bunun kenarlarında kuvvetli dikenler vardır. Bir böcek yaprakların üstündeki üç tüyden birine dokununca yaprak, kapanan bir kitap gibi, kendiliğinden kapanıverir. Kenarlarındaki dikenler de birbirine kenetlendiğinden böcek bunun içinde hapsedilmiş olur. Yapraktaki özel bezlerin saldığı asitli bir sıvı böceği yavaş yavaş sindirir. Bu 9-35 gün kadar sürer. Böcek tamamen sindirildikten sonra yaprak yeniden açılır.

  3. — Bezleriyle böcek yakalayanlar:    

Başlıca örneği drosera dır. Avrupa’nın bataklıklarında yetişirler. Uzun saplı yaprakları tenis raketi biçimindedir. Yaprak ayasının üst yüzü hafif çukurdur. Üstünde birçok uzantılar bunların uç kısımlarında da salıcı hücreler (bezler) vardır. Onun için üzerlerinde her zaman yapışkan saydam bir su damlası bulunur. Bir böcek bu bitkiye konup yapışınca çabalamaya başlar. Bunun üzerine salgı artar, sonunda da küçük çıkıntılar yaprağın ortasına doğru kapanarak böceği orada hapsederler. Bir iki gün içinde böcek iyice sindirilmiş olur.

  Azotlu bileşiklerce zengin toprakları tercih eden ısırgan otu, ballı baba ve banotu gibi bitkiler, evrim süreçlerini azotlu topraklarda tamamlamışlardır .

                
                           
BANAOTU                                                                                ISIRGAN OTU                        
                                                                                                                                                                  

                                                                       
     BALLI BABA

B) Sürahi kapanlar

Diğer ve daha yaygın bir pasif kapan türü de sürahi kapan denilen türdür. Bu tür bitkilerde (Nepenthes, Sarracenia ve Heliamphora) bitkinin birçok sürahi şeklinde kapanı vardır. Bu kapanların içi sindirim enzimleri içeren su ile doludur. Kapanın etrafında salgılanan aromalı sıvıya kanan böcekler, daha çok bu cazip yemden yemek için yavaş yavaş kapanın içine doğru ilerlerler. Ancak kapanın içinde bulunan kıllar aşağı doğru uzadığından böcek kapana girer ama bir daha geri çıkamaz. Nihayet enzimli suda boğularak bitkiye yem olur.

 

SARRACENİA

 

NEPENTHES

                                                                                                        
                      HELİAMPHONA                        

                                    

1. Borularıyla böcek tutanlar:  

Başlıca örneği Nepenthes (su ibriği) dir. Güney Asya ve Madagaskar adasındaki çok sıcak ormanlarda başka ağaçların dalları üzerine kök salarak yaşarlar. Yaprakları birer boruyu andırır, ucunda büyüklüğü bitkinin türüne göre 2-30 cm. arasında değişebilen ibrik biçimi bir kısım vardır. Bunun ağzında da bir kapakçık bulunur. İbriğe benzeyen kısım içinde özel bezlerin saldığı bir sıvı bulunur. Bu sıvıya zamanla yağmur suyu da karışır. Birçok böcekler buraya düşerek boğulurlar. Böcek kurtulmak için çabaladıkça salgı bezleri daha çok sıvı salar. Böylece, bitki böceklerin yapısındaki yumurta akı maddelerini kendinde sindirir. Böceğin hiçbir işe yaramayan ölüsü de içeride kalır. Yaşlı yaprakların içi böcek ölüleriyle dolu olduğundan pis kokular çıkarırlar. Bu yapraklar zamanla düşer, yerlerine yenileri çıkar.